Choć władza rodzicielska zapewnia pewien określony zakres władztwa nad dzieckiem, nie ma jednak charakteru bezwzględnego. Co więcej, z jej sprawowaniem łączy się zdecydowanie więcej obowiązków, niż „uprawnień”.
Musisz wiedzieć, że żaden przepis obowiązującego prawa nie definiuje wprost czym jest „władza rodzicielska”. Przyjmuje się jednak, że stanowi ona ogół:
wobec dziecka i które wynikają z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Zakres władzy rodzicielskiej obejmuje trzy podstawowe elementy:
Władza rodzicielska we wszystkich jej trzech zakresach powinna być sprawowana z zachowaniem zasad określonych w normach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Choć zakres władzy rodzicielskiej nad dzieckiem jest szeroki, nie może być wykonywany w sposób swobodny. Obowiązujące normy prawne jasno określają, że powinna ona być realizowana zgodnie z dobrem dziecka oraz interesem społecznym.
Należy zauważyć, że brak jest ustawowej definicji pojęcia „dobro dziecka”. Z jednej strony obejmuje ono całą sferę kluczowych spraw osobistych dziecka, w tym rozwój fizyczny i psychiczny, adekwatne kształcenie i wychowanie oraz przygotowanie do dorosłego życia. Z drugiej strony, ma ono również aspekt materialny, polegający na zapewnieniu dziecku środków do życia i realizacji jego celów osobistych, a jeśli dziecko dysponuje własnym majątkiem, również na dbałości o jego interes majątkowy.
Wynika z tego zasada, rodzice muszą wychowywać dziecko pod swoją władzą rodzicielską i kierować nim. Powinni dbać o jego rozwój fizyczny i psychiczny oraz przygotować je do pracy na rzecz społeczeństwa zgodnie z jego zdolnościami.
Ustawodawca stwierdza, że przed podjęciem decyzji w istotnych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka, rodzice powinni je wysłuchać, o ile jego rozwój intelektualny, stan zdrowia i poziom dojrzałości na to pozwalają, oraz uwzględnić, w miarę możliwości, jego rozsądne życzenia. Należy przy tym pamiętać, że osobom wykonującym władzę rodzicielską zabrania się stosowania kar cielesnych.
Zarządzanie majątkiem dziecka w ramach władzy rodzicielskiej obejmuje wszystkie działania prawne, faktyczne i procesowe. Rodzice muszą dbać o majątek dziecka z należytą starannością.
Należy zaznaczyć, że zarząd majątkiem dziecka nie obejmuje jego dochodów ani rzeczy przekazanych do swobodnego użytku. Bez zgody sądu rodzice nie mogą podejmować działań wykraczających poza zwykły zarząd ani pozwalać dziecku na takie czynności.
Czynności zwykłego zarządu to codzienne sprawy związane z używaniem rzeczy, pobieraniem pożytków i utrzymywaniem ich w dobrym stanie. Wszystko, co przekracza te granice, to czynności wykraczające poza zwykły zarząd. Do pierwszej grupy należą działania, które nie obejmują zaciągania zobowiązań ani rozporządzania majątkiem dziecka. Do drugiej grupy zalicza się sprzedaż wartościowych składników majątku, nabycie nieruchomości, wydawanie dużych środków, zrzeczenie się cenniejszych przedmiotów, zaciąganie dużych pożyczek, odrzucenie lub przyjęcie spadku.
Zasadą jest, że czysty dochód z majątku dziecka powinien służyć przede wszystkim jego utrzymaniu, wychowaniu i potrzebom rodzeństwa, jeśli żyje z nim razem. Nadwyżkę należy przeznaczyć na inne uzasadnione potrzeby rodziny.
Po zakończeniu zarządzania majątkiem dziecka w ramach władzy rodzicielskiej, rodzice muszą przekazać cały majątek dziecku lub jego przedstawicielowi ustawowemu. Na żądanie dziecka lub przedstawiciela ustawowego, zgłoszone przed upływem roku od zakończenia zarządu, rodzice przedłożą rachunek z zarządu. Rachunek nie może obejmować dochodów z majątku pobieranych podczas sprawowania władzy rodzicielskiej.
Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, rodzice pełnią rolę przedstawicieli ustawowych dziecka znajdującego się pod ich władzą rodzicielską. Jeśli dziecko znajduje się pod władzą obojga rodziców, każde z nich ma prawo działać w tej roli niezależnie.
Celem przedstawicielstwa ustawowego rodziców jest ochrona interesów dziecka, które często wymaga podejmowania określonych działań prawnych dotyczących jego osoby lub majątku. W tym zakresie rodzice reprezentują małoletniego wobec osób trzecich, organów państwowych oraz instytucji, a także w jego imieniu załatwiają sprawy, składając na przykład oświadczenia woli, takie jak zgoda na przeprowadzenie określonego zabiegu medycznego.
Musisz wiedzieć, że w pewnych szczególnych okolicznościach sprawowanie przez rodziców władzy rodzicielskiej może doznać przeszkód, gdyż:
Ograniczenie władzy rodzicielskiej może nastąpić, gdy rodzice nie spełniają swoich obowiązków, co zagraża dziecku. Przykładem są problemy psychiczne czy uzależnienia. W takim przypadku sąd opiekuńczy wydaje odpowiednie postanowienia, by poprawić sytuację. Może on:
Dodatkowo, sąd może powierzyć zarząd majątkiem małoletniego kuratorowi.
Jeśli rodzice są w separacji, sąd może określić sposób wykonywania władzy rodzicielskiej i regulować kontakty z dzieckiem. Sąd może przyznać władzę rodzicielską jednemu z rodziców, a drugiemu nadać ograniczone obowiązki i uprawnienia. Wszystko to powinno służyć dobru dziecka.
Sąd opiekuńczy może orzec zawieszenie władzy rodzicielskiej jeżeli zachodzi przemijająca przeszkoda w jej wykonywaniu. Przykładem tej przeszkody jest np. rodzic znajdujący się w zakładzie karnym. Podlega ono uchyleniu, gdy odpadnie przyczyna jego ustanowienia.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej przez sąd może nastąpić w przypadku trwałej przeszkody w jej wykonywaniu. Może również mieć miejsce, gdy rodzice nadużywają władzy lub rażąco zaniedbują swoje obowiązki.
Sąd może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej, jeśli mimo pomocy przyczyny umieszczenia dziecka w pieczy nie ustają. Dotyczy to także sytuacji, gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem.
Sąd opiekuńczy może przywrócić władzę rodzicielską jedynie po ustaniu przyczyny, która była podstawą jej pozbawienia.
Jeżeli potrzebujesz porady dotyczącej wykonywania lub możliwości pozbawienia władzy rodzicielskiej, warto skontaktować się z ekspertem, takim jak adwokat. Adwokat doradzi Ci, jak podejść do tej sprawy oraz zajmie się wszystkimi niezbędnymi formalnościami.
