Uprowadzenie rodzicielskie dziecka stanowi czyn penalizowany przez prawo karne. Jego sprawcy grożą surowe sankcje z karą pozbawienia wolności włącznie.
Uprowadzenie dziecka jest przestępstwem uregulowanym w art. 211 Kodeksu karnego. Stanowi on, że osoba, która wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru, uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat 15 albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
Opisany powyżej czyn określa się jako „uprowadzenie rodzicielskie”, ponieważ dopuszcza się go najczęściej jeden z rodziców, skonfliktowanych co do sprawowania opieki nad wspólnym małoletnim dzieckiem.
Praktyka orzecznicza wskazała, że „uprowadzenie” polega na przetrzymywaniu osoby uprowadzonej w innym miejscu niż to, które odpowiada woli osoby mającej prawo opieki lub nadzoru.
Z kolei „zatrzymanie” oznacza działanie powodujące, że dana osoba, która zgodnie z wolą innej osoby i w danym wypadku mającej prawo opieki lub nadzoru powinna zmienić miejsce pobytu, pozostaje w danym miejscu pod władzą zatrzymującego.
Musisz wiedzieć, że zatrzymanie może, ale nie musi, łączyć się z uprowadzeniem. W praktyce jedno jest najczęściej kontynuacją drugiego – sprawca najpierw dokonuje uprowadzenia, a następnie osobę uprowadzoną zatrzymuje.
Uprowadzenie bez zatrzymania może mieć miejsce, gdy osoba, która się go dopuściła natychmiast po tym porzuca pokrzywdzonego albo też oddaje go innej w opiekę innej osobie, która nie jest do tego w świetle prawa uprawniona.
Możliwa jest też sytuacja gdy następuje zatrzymanie bez uprowadzenia. Może to być wynikiem sytuacji, w której osoba uprawniona do sprawowania opieki nad małoletnim jedynie przez pewien czas, nie oddaje go po jego upływie pod nadzór osoby do tego upoważnionej na stałe.
Uprowadzenie może polegać tylko i wyłącznie na zachowaniu aktywnym sprawcy, a więc działaniu, zaś zatrzymanie może obejmować zarówno działanie, jak i zaniechanie.
Co ważne, dla bytu przestępstwa uprowadzenia, nie ma znaczenia ewentualna zgoda wyrażona przez małoletniego, który nie ukończył 15 roku życia. Jeżeli jednak tego rodzaju czyn zabroniony zostanie dokonany wbrew takiej woli, wówczas dojdzie równocześnie do pozbawienia go wolności, w związku z czym zasadne będzie zastosowanie kumulatywnej kwalifikacji. W takim wypadku sprawca będzie odpowiadał nie tylko za uprowadzenie, ale także pozbawienie wolności. Taka sama sytuacja nastąpi jeśli użyje on przemocy.
Koniecznym elementem dla zaistnienia przestępstwa uprowadzenia jest to, aby nastąpiło ono również wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru, w tym wypadku drugiego rodzica. Może ona być wyrażona w sposób wyraźny, a więc wprost lub też dorozumiany, wynikający jedynie z okoliczności sytuacji.
Uprowadzenie rodzicielskie jest przestępstwem umyślnym. Oznacza to, że jego sprawca musi działać z zamiarem jego popełnienia, a więc chce go dokonać, bądź przynajmniej godzi się na taki skutek.
Ofiarą przestępstwa uprowadzenia może być osoba małoletnia poniżej 15 lat oraz osoba nieporadna. Ta ostatnia, jak wynika z orzecznictwa, to taka, która ze względu na swoje właściwości fizyczne (np. podeszły wiek, kalectwo, obłożną chorobę) lub psychiczne (np. upośledzenie umysłowe) nie ma możliwości samodzielnego decydowania o swoim losie ani zmiany swego położenia. Opieka osoby upoważnionej wynikać może z:
Obowiązek sprawowania nadzoru może wynikać z ustawy, umowy albo wiązać się ze sprawowaniem stałej pieczy faktycznej.
Musisz wiedzieć, że odpowiedzialność za uprowadzenie rodzic dziecka może ponieść tylko i wyłącznie wówczas, gdy:
Porwanie dokonane przez rodzica, którego prawa wobec dziecka zostały ograniczone lub zniesione staje się uprowadzeniem, podlegającym sankcji przewidzianej w prawie karnym.
Oznacza to, że rodzice którym przysługuje pełna władza rodzicielska, nie mogą być podmiotem tego przestępstwa, a taki czyn zostanie zakwalifikowany jako tzw. porwanie rodzicielskie, które przestępstwem nie jest. Trzeba przy tym pamiętać, że oddzielne zamieszkiwanie rodziców i wykonywanie czasowej opieki i nadzoru nad małoletnim dzieckiem przez jednego z rodziców w wyniku decyzji sądu nie pozbawia, nie ogranicza, a także nie zawiesza władzy rodzicielskiej drugiego z rodziców, a tym samym w niczym nie zmienia jej zakresu w stosunku do małoletniego.
Podkreślić trzeba, że ściganie przestępstwa uprowadzenia rodzicielskiego następuje z urzędu. Tym samym, organy ścigania, a więc Prokurator oraz Policja, mają obowiązek wszczęcia i prowadzenia postępowania karnego w takiej sprawie, niezależnie od działań podejmowanych przez samego pokrzywdzonego.
W przypadku, gdy nastąpi uprowadzenie dziecka za granicę zastosowanie znajdują zapisy konwencji haskiej. Piszę o niej obszernie w artykule „Konwencja haska”
