Konwencja haska

Konwencja haska w sprawach rodzinnych jest międzynarodowym aktem prawnym, regulującym zasady postępowania, gdy dochodzi do sprzecznego z prawem wywiezienia dziecka za granicę. Obowiązuje ona także Rzeczpospolitą Polską.

Co to jest Konwencja Haska?

Konwencja Haska to międzynarodowe porozumienie sporządzone w Hadze w dniu 25 października 1980 r. dotyczące cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę. Na jej podstawie, każde państwo, będące stroną tego aktu, zobowiązane jest do wzajemnej współpracy oraz udzielenia odpowiedniej pomocy prawnej, tak aby doszło do niezwłocznego powrotu bezprawnie uprowadzonego lub zatrzymanego dziecka do kraju pochodzenia. Objętych jest nią wiele państw, w tym Polska, Austria, Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Niemcy, Rosja, Wielka Brytania oraz Włochy.

Konwencję stosuje się do każdego dziecka, które miało miejsce stałego pobytu w jednym z objętych nią krajów bezpośrednio przed naruszeniem praw do opieki. Nie stosuje się jej jednak do dzieci, które osiągnęły wiek 16 lat.

W jakiej sytuacji uprowadzenie za granicę dziecka jest bezprawne?

Konwencja haska stanowi, że uprowadzenie lub zatrzymanie dziecka będzie uznane za bezprawne, jeżeli:

• nastąpiło naruszenie prawa do opieki przyznanego określonej osobie, instytucji lub innej organizacji, w tym do decydowania o miejscu pobytu dziecka, wykonywanego wspólnie lub indywidualnie, na mocy ustawodawstwa państwa, w którym dziecko miało miejsce stałego pobytu bezpośrednio przed uprowadzeniem lub zatrzymaniem, oraz
• w chwili uprowadzenia lub zatrzymania prawa te były skutecznie wykonywane wspólnie lub indywidualnie albo byłyby tak wykonywane, gdyby nie nastąpiło uprowadzenie lub zatrzymanie.

Poprzez „prawo do opieki” rozumieć należy prawo dotyczące opieki nad osobą dziecka, w szczególności prawo do decydowania o miejscu jego pobytu. Może ono wynikać w szczególności z:

• mocy samego prawa,
• orzeczenia sądowego lub administracyjnego albo
• z ugody mającej moc prawną w świetle przepisów ustawodawstwa danego państwa.

W jaki sposób państwa współpracują ze sobą w celu realizacji Konwencji haskiej?

• W myśl przepisów Konwencji, każde związane nią państwo zobowiązane jest do wyznaczenia tzw. organu centralnego w celu zapewnienia odpowiedniej pomocy w realizacji jej celów. Powinny one ze sobą ściśle współpracować w celu zapewnienia niezwłocznego powrotu dziecka oraz podejmować wszelkie odpowiednie środki w celu:
• ustalenia miejsca przebywania dziecka, które zostało bezprawnie uprowadzone lub zatrzymane,
• zapobieżenia dalszemu zagrożeniu dla dziecka lub dalszym szkodom dla zainteresowanych stron przez podjęcie lub spowodowanie podjęcia środków tymczasowych,
• zapewnienia dobrowolnego wydania dziecka lub doprowadzenia do polubownego rozwiązania sporu,
• jeżeli okaże się to potrzebne – wymiany informacji dotyczących sytuacji społecznej dziecka,
• przekazywania informacji o charakterze ogólnym dotyczących przepisów ustawodawstwa ich państwa, odnoszących się do stosowania Konwencji,
• wszczęcia lub ułatwienia wszczęcia postępowania sądowego lub administracyjnego w celu uzyskania powrotu dziecka, a w stosownych wypadkach – ustalenia lub skutecznego wykonywania prawa do jego odwiedzin,
• przyznania lub ułatwienia, w stosownych wypadkach, pomocy sądowej i prawnej, łącznie z udziałem adwokata i doradcy prawnego,
• podjęcia niezbędnych działań administracyjnych, jakie mogą być konieczne i pożądane do zapewnienia bezpiecznego powrotu dziecka,

W Polsce jako organ centralny został wskazany Minister Sprawiedliwości.

Odmowa wydania dziecka

W pewnych sytuacjach państwo może odmówić wydania dziecka. Upoważniona do tego jest władza sądowa lub administracyjna państwa wezwanego do wydania dziecka nie jest obowiązana do zarządzenia takiego kroku, jeżeli osoba, instytucja lub organizacja sprzeciwiająca się wydaniu dziecka wykaże, że:

• osoba, instytucja lub organizacja opiekująca się dzieckiem faktycznie nie wykonywała prawa do opieki w czasie jego uprowadzenia lub zatrzymania albo zgodziła się lub później wyraziła zgodę na uprowadzenie lub zatrzymanie; lub
• istnieje poważne ryzyko, że powrót dziecka naraziłby je na szkodę fizyczną lub psychiczną albo w jakikolwiek inny sposób postawiłby je w sytuacji nie do zniesienia.

Władza danego kraju może również odmówić zarządzenia powrotu dziecka, jeżeli stwierdzi, że dziecko sprzeciwia się powrotowi oraz że osiągnęło ono wiek i stopień dojrzałości, przy którym właściwe jest uwzględnienie jego opinii.

Może ona także zawiesić działanie lub oddalić wniosek o wydanie, jeżeli ma podstawy, by sądzić, że małoletni został zabrany do innego kraju.

Dopuszczalna jest również odmowa zwrotu dziecka, jeżeli nie jest on dopuszczalny w świetle podstawowych zasad państwa wezwanego, dotyczących ochrony praw człowieka i podstawowych wolności.

Przy ocenie powyższych okoliczności władza sądowa lub administracyjna powinna brać pod uwagę informacje dotyczące sytuacji społecznej dziecka, dostarczone przez organ centralny lub inną właściwą władzę państwa miejsca jego stałego pobytu.